Khỉ hay tương cận với nó là vượn, theo Phật giáo và Lão giáo, tượng trưng cho tâm con người. Loài vượn, khỉ vốn hay lăng xăng, láu táu, nhảy nhót, chuyền leo, không chịu ngồi yên. Cái tâm con người cũng lao xao, ưa tơ tưởng chuyện này, hay nhớ nhung việc nọ. Phật ví tâm người như loài khỉ, vượn nên gọi là tâm viên (tâm, lòng của con vượn). Tương đồng gắn bó của tâm viên là ý mã (ý chí của con ngựa). Tâm ý theo nhau, tâm chạy rong, ý cũng chạy rong. Giữ chặt cho tâm ý ở yên, tập trung tư tưởng vào một chỗ, là chuyện không dễ. Sách chú quyển Tham đồng khế của Ngụy Bá Dương có câu: “Tâm viên bất định, ý mã nan truy” (Vượn lòng nhảy nhót không yên, ngựa ý rong ruổi theo liền khó thay). Như vậy, diễn dãi là Tâm người như vượn chuyền trên cây, như ngựa rông nơi đồng nội. Tâm ý con người rời đổi mau lẹ trong từng phút từng giây theo với ngoại cảnh.

Đây là cái tâm chập chờn, lăng xăng, vọng động của con người. Cái tâm như khỉ như vượn. Cái tâm khó kiểm soát, khó canh phòng. Còn ý của con người thì mênh mông đủ chuyện, mơ tưởng từ đông sang tây, hết quá khứ tới vị lai. Trong nháy mắt có thể có đến biết bao nhiêu là ý tưởng dấy lên, chúng tiếp nối nhau cái này sau cái khác, thoáng qua nhanh chóng trong đầu như ngựa tự do chạy trên cánh đồng rộng thênh thang. Tâm điều khiển ý muốn và hành động của con người. Tâm như con khỉ, ý như con ngựa. Con khỉ luôn nhẩy nhót, con ngựa chạy luôn chân. Ý nói những ý nghĩ nhẩy lung tung như con khỉ, chạy loăng quăng như con ngựa, nghĩ chuyện này, thoắt nghĩ sang chuyện khác, những chuyện xa cách nhau về thời gian và không gian, những chuyện không liên can gì đến nhau, tâm ý không lúc nào ngừng động.